Het onderzoeksproject Buurzame Stroom, dat liep van maart 2018 tot januari 2020, zorgde voor 2.535 bijkomende zonnepanelen in Sint-Amandsberg en Dampoort. Dat is een verdubbeling van de capaciteit in de buurt. In een rapport bundelen de partners nu meer dan 40 aanbevelingen voor de grootschalige, sociale uitrol van zonne-energie. Die gaan van Europees over federaal en Vlaams tot gemeentelijk niveau.

Samenwerking

Er zijn veel mogelijkheden om een wijk om te bouwen tot een energiecentrale met zonnepanelen, waar elektriciteit lokaal geproduceerd, opgeslagen en verbruikt wordt. Dat blijkt uit het onderzoeksproject Buurzame Stroom, een samenwerking van de burgercoöperatie Energent, die het project coördineerde, Samenlevingsopbouw, de Stad Gent, de Energiecentrale, netbeheerder Fluvius, energieleverancier Ecopower, Universiteit Gent en de burgercoöperatie Partago. In een rapport bundelen de partners nu meer dan 40 aanbevelingen voor de grootschalige, sociale uitrol van zonne-energie. Die gaan van Europees over federaal en Vlaams tot gemeentelijk niveau.

"Binnen het Gentse klimaatbeleid willen we zoveel mogelijk onze eigen hernieuwbare energie produceren en verbruiken." - Tine Heyse

Gents schepen voor klimaat Tine Heyse: “Binnen het Gentse klimaatbeleid willen we zoveel mogelijk onze eigen hernieuwbare energie produceren en verbruiken. De conclusies uit Buurzame Stroom zullen helpen om zonne-energie voor iedereen toegankelijk te maken, ook mensen zonder geschikt dak of eigen huis. De Vlaamse overheid en andere lokale besturen kunnen hiermee ook aan de slag.”

Realisaties

Buurzame Stroom heeft gezorgd voor zonnepanelen op 102 woningen van gezinnen en op 2 appartementsgebouwen, 8 huurwoningen, 2 scholen en 8 gebouwen van bedrijven en organisaties. Daarbij werd ook ingezet op kwetsbare gezinnen en gezinnen met een andere thuistaal dan het Nederlands. In totaal zorgde Buurzame Stroom voor 2.535 bijkomende zonnepanelen, goed voor 720 kWp (kilowattpiek). Dat is een verdubbeling van de capaciteit in de buurt en voldoende voor het gemiddeld jaarverbruik van 204 Gentse gezinnen.

Informatie, ontzorging en langlopende leningen

Het grootste potentieel om snel meer zonnepanelen geïnstalleerd te krijgen, ligt bij gezinnen met een eigen woning met een goed geïsoleerd dak. Maar ook daarbij gaat het niet vanzelf. Onvoldoende informatie over de rendabiliteit van de investering, weerstand tegen de rompslomp bij de werken en onvoldoende geld om te investeren waren de grootste drempels. Die bleken te overwinnen met correcte informatiecampagnes, ontzorging en goedkope, langlopende rekeningen.

Zonnedelen en energiegemeenschappen

"Met Energiegemeenschappen kunnen burgers, organisaties, overheden en bedrijven samenwerken om hernieuwbare energie zelf op te wekken en te verbruiken." - Tine Heyse

Voor huurders, appartementsbewoners en mensen met een ongeschikt dak ligt het minder voor de hand zonnepanelen te installeren. Om die groepen toch toegang te geven tot de voordelen van zonne-energie, formuleert Buurzame Stroom een rist beleidsvoorstellen. Eén daarvan bijvoorbeeld, is een aangepast contract tussen verhuurder en huurder om de kosten én de voordelen van zonnepanelen te verdelen.

Het zogenoemde zonnedelen biedt voor deze groepen ook kansen. Daarbij kunnen mensen investeren in zonnepanelen in de buurt, bijvoorbeeld een school of een bedrijf met een groot dak. De opbrengst van hun zonnepanelen wordt, via de digitale elektriciteitsmeter, rechtstreeks van hun energiefactuur afgetrokken.

Hoewel dit op dit moment wel wettelijk mogelijk is, botste Buurzame Stroom op de hoge kosten voor het gebruik van het elektriciteitsnet bij zonnedelen. Om de praktijk echt te laten doorbreken, moeten de netkosten naar beneden voor lokale, door burgers gedragen zonneprojecten. De Vlaamse overheid heeft daar de sleutels voor in handen.

Buurzame Stroom verwacht veel van de omzetting van nieuwe Europese energierichtlijnen over energiegemeenschappen. Daarbij kunnen burgers, organisaties, overheden en bedrijven samenwerken om hernieuwbare energie zelf op te wekken en te verbruiken.

Totaalrenovaties van woningen van kwetsbare gezinnen

Bij de kwetsbare doelgroep is enkel inzetten op zonnepanelen geen aan te raden strategie, omdat hun dak vaak niet geschikt was voor zonnepanelen. Maar een gecombineerde aanpak van zonnepanelen, dakrenovatie en isolatie blijkt wel rendabel, mits goede begeleiding. De opbrengst van de zonnepanelen draagt bij aan de terugbetaling van de investeringen in isolatie en renovatie. Ook helpt de combinatie van de verschillende renovatiewerken om allerhande premies aan te kunnen vragen.

"Uit Buurzame Stroom blijkt de nood aan een eenvoudig systeem van gratis leningen en premies." - Tine Heyse

Uit Buurzame Stroom blijkt de nood aan een eenvoudig systeem van gratis leningen en premies. Voor zeer kwetsbare huiseigenaars kan dat gecombineerd worden met een fonds voor noodkopers, waarin kwetsbare huishoudens een investeringsbedrag en gratis begeleiding krijgen voor de totaalrenovatie. De overheid betaalt de werken. Bij verkoop of overlijden vloeit de meerwaarde terug naar de overheid. Met Gent Knapt Op heeft de stad al een vergelijkbaar systeem opgezet. Daarbij zullen 100 precaire woningen van kwetsbare gezinnen in Gent gerenoveerd worden, om ze gezonder, veiliger, energiezuiniger te maken.

Het elektriciteitsnet van morgen

Een derde aspect van Buurzame Stroom was de uitbouw van het elektriciteitsnet van de toekomst. Lokale productie, verbruik en opslag staan daarbij centraal. Zo worden slimme meters (via het Europese Horizon2020-project WiseGRID) en batterijen (via het Interreg-project cVPP (community Virtual Power Plant) ingezet om na te gaan of de wijk een eigen kleine energiecentrale kan worden met lokale productie, opslag en verbruik van elektriciteit. Tenslotte is er het project Hybrinator waarbij de rendabiliteit onderzocht wordt van hybride warmtepompen (lucht-water warmtepompen die aangesloten worden op bestaande gasboilers) voor variabele energieprijzen en flexibiliteit. Voor deze experimenten is het nog te vroeg voor conclusies. Ze zijn nog niet afgerond op het moment van de publicatie van het rapport (januari 2020). De resultaten worden tegen eind 2020 verwacht.

Stabiel regulerend kader moet zekerheid bieden over investeringen

Om de ambitie van het Vlaams klimaatplan (6,7 GW geïnstalleerde capaciteit fotovoltaïsche zonne-energie tegen 2030) waar te maken, moeten gezinnen, bedrijven en organisaties voor lange termijn zeker kunnen zijn van opbrengsten en kosten van een zonnepaneelinstallatie. Op dit moment is het onduidelijk wat er gaat volgen na de afschaffing van de terugdraaiende teller en het prosumententarief. Een snelle opheldering met een stabiel wettelijk kader kan hier een oplossing voor bieden.

Hier kan je het volledige rapport terugvinden!